Historia Zespołu

Historia Zespołu Ekotoksykologii i Ekologii Stresu formalnie zaczęła się 15 kwietnia 1999 roku, kiedy to w ówczesnym Instytucie Biologii Środowiskowej powstał Zakład Ekotoksykologii. Nastąpiło to w trakcie reorganizacji Instytutu, której towarzyszyła zmiana nazwy na Instytut Nauk o Środowisku. Zakład Ekotoksykologii wyodrębnił się z Zakładu Ekologii Ekosystemów, założonego przez prof. dr. hab. Władysława Grodzińskiego, a później kierowanego przez prof. dr. hab. Januarego Weinera. Była to bezpośrednia konsekwencja istnienia od wielu lat w Zakładzie Ekologii Ekosystemów grupy zajmującej się problemami ekotoksykologii. Zakład tworzył początkowo trzyosobowy zespół: dwóch biologów – dr hab. Ryszard Laskowski i mgr Maciej Maryański, oraz chemik – mgr Maria Niklińska, którzy od dawna zajmowali się badaniem wpływu substancji toksycznych na organizmy i procesy glebowe. Zagadnienia te, obok innych prowadzonych wówczas badań ekosystemowych i biogeochemicznych (np. bilans pierwiastków w zlewni zbiornika dobczyckiego, dekompozycja materii organicznej w aspekcie zanieczyszczenia środowiska i ocieplenia klimatu), stanowiły główny nurt ich zainteresowań. W składzie nowego zakładu znalazła się także jedna doktorantka - mgr Paulina Kramarz, a wkrótce zatrudniona została dr Renata Świergosz-Kowalewska, zajmująca się ekotoksykologią kręgowców, pracująca wcześniej w Zakładzie Ekologii Zwierząt. Po uzyskaniu stopnia doktora, P. Kramarz pozostała w Zakładzie, kontynuując badania nad wpływem substancji toksycznych na historie życiowe bezkręgowców glebowych. Nieco później do tego grona dołączyła mgr Renata Śliwińska. Pod koniec roku 2004 Zakład liczył już sześcioro etatowych pracowników.

     Przeniesienie w 1999 r. części Instytutu Nauk o Środowisku do nowego, małego, lecz funkcjonalnego budynku na III Kampusie UJ przy ulicy Gronostajowej 3, pozwoliło na utworzenie kilku laboratoriów, w tym Laboratorium Ekochemii i Laboratorium Ekotoksykologii. Początkowo R. Laskowski został kierownikiem Laboratorium Ekotoksykologii, a M. Niklińska kierownikiem Laboratorium Ekochemii, ale w następnym roku, po przyjęciu przez R. Laskowskiego funkcji zastępcy dyrektora Instytutu, opiekę nad oboma laboratoriami przejęła M. Niklińska. Sytuacja lokalowa Zakładu uległa wyraźnej poprawie: teraz grupa badawcza miała do dyspozycji już 3 pokoje biurowe oraz sporą przestrzeń laboratoryjną, użytkowaną zresztą wspólnie z kilkoma innymi zakładami. W tym samym roku sukcesem zostały uwieńczone wieloletnie starania o zakup spektrofotometru absorpcji atomowej: dzięki funduszom Komitetu Badań Naukowych (KBN) zakupiony został wysokiej klasy spektrofotometr Perkin-Elmer AAnalyst 800. Przełom wieków to dla Instytutu, a zatem i dla Zakładu Ekotoksykologii, doprawdy złote lata, bo dzięki staraniom profesora Weinera i dotacji z Fundacji Kruppa, Laboratorium Ekotoksykologii wzbogaciło się o wysokiej klasy mikrorespirometr MicroOxymax, zaś Laboratorium Ekochemii w analizator elementarny CHNOS VARIO EL i drobniejszy sprzęt analityczny. Ta dobra passa, rozpoczęta przeprowadzką na III Kampus UJ, trwa szczęśliwie do dziś. W 2004 r. cały Instytut został przeniesiony do docelowego, dużego budynku przy ul. Gronostajowej 7, wyposażonego w kilkanaście znakomitych komór klimatycznych oraz przestronne, nowoczesne laboratoria. Laboratorium Ekochemii i Ekotoksykologii wzbogaciło się o wysokiej klasy chromatograf gazowy z kwadrupolowym analizatorem mas i szereg drobniejszych urządzeń analitycznych. W ciągu zaledwie paru lat Zakład Ekotoksykologii przebył długą drogę od warunków urągających nauce do nowoczesnych, doskonale wyposażonych laboratoriów badawczych, nie odbiegających od światowej czołówki w dziedzinie ekotoksykologii.

     W roku 2007 Instytut Nauk o Środowisku przeszedł kolejną reorganizację. W miejsce anachronicznego, sztywnego podziału na zakłady, wprowadzono bardziej elastyczny podział na swobodniej organizowane zespoły, grupujące uczonych zaangażowanych w realizację konkretnych projektów badawczych. W miejsce Zakładu Ekotoksykologii powstał Zespół Ekotoksykologii i Ekologii Stresu (ZEiES), kierowany przez prof. R. Laskowskiego. Nowa nazwa znacznie lepiej odzwierciedlała poszerzające się pole działania naszej grupy badawczej. Równocześnie ZEiES stał się największym zespołem w Instytucie Nauk o Środowisku: w 2010 roku pracowało w nim 18 osób, w tym jeden profesor (R. Laskowski), trzech samodzielnych pracowników nauki (adiunkci ze stopniem doktora habilitowanego: P. Kramarz, M. Niklińska i R. Świergosz-Kowalewska), jeden adiunkt ze stopniem doktora (Marcin Chodak), jeden asystent ze stopniem doktora (Agnieszka Bednarska), dwoje specjalistów (biolog – mgr Renata Śliwińska i chemik – mgr inż. Maciej Choczyński), samodzielny biolog (mgr Patrycja Gibas) oraz 9 doktorantów (mgr Hamed Azarbad, mgr inż. Dominika Chmolowska, mgr Iwona Giska, mgr Natnael Tesfaye Hamda, mgr Dragan Jevtić, mgr Madgalena Mikowska, mgr Justyna Morawska-Płoskonka, mgr Joanna Ziętara, mgr Sebastian Żmudzki). W 2011 roku pracę na UJ zakończyli J. Ziętara i M. Chodak, P. Kramarz przeszła do Zespołu Ewolucji Strategii Życiowych, a do grona doktorantów dołączyła mgr Agata Tarasek.

     Rok 2018 przyniósł kolejne znaczące zmiany w Zespole. Wskutek zmian personalnych w Instytucie Nauk o Środowisku, związanych głównie z przejściem na emeryturę prof. Sawickiej-Kapusty i prof. Januarego Weinera, Zespół przejął pracowników i większość pomieszczeń Zespołu Monitoringu Ekologicznego i Zespołu Ekologii Ekosystemów. Aby odzwierciedlić poszerzony zakres prowadzonych w Zespole badań, znów zmieniliśmy nazwę: od roku 2018 funkcjonujemy jako Zespół Ekosystemów Lądowych i Ekotoksykologii. Mniej więcej w tym samym czasie rozpoczęliśmy realizację kilka dużych projektów badawczych, co wymagało zatrudnienia nowych pracowników i doktorantów. Już wcześniej pracę w Zespole rozpoczęła dr Elżbieta Ziółkowska, z wykształcenia geograf, specjalista od GIS, której głównym zadaniem stało się opracowywanie przestrzennych modeli populacyjnych. W nowym Zespole znaleźli się także dr Marta Zakrzewska i Edward Szmyd. Do grona doktorantów dołączyli: Jaya Sravanthi Mokkapati i Grzegorz Sowa.

     Pracownicy Zespołu zawsze byli aktywni w pozyskiwaniu środków na badania. Zrealizowaliśmy dotychczas kilkadziesiąt projektów badawczych, finansowanych przez Komitet Badań Naukowych, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, NATO, Europejską Fundację Nauki, British Council, Komisję Europejską oraz z funduszy Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Liczne projekty badawcze owocują wieloma publikacjami, w ogromnej większości wydawanymi w najlepszych międzynarodowych czasopismach.

     Zakład współpracuje blisko z czołowymi ośrodkami w dziedzinie ekotoksykologii na świecie, w tym np. z Oregon State University i Washington State University w USA, Free University of Amsterdam i Wageningen University w Holandii, Reading University i Centre for Ecology and Hydrology w Wielkiej Brytanii, Aarhus University i Roskilde University w Danii i wieloma innymi. W ramach projektu „CREAM” (7. Projekt Ramowy Komisji Europejskiej) współpracujemy także z tak poważnymi firmami, jak BASF, Bayer czy Syngenta.