Różnorodność biosfery [w budowie] January Weiner - Zespół Ekologii Ekosystemów INoŚ UJ

[Rozmiar: 56396 bajtów]


RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845
RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845

Celem kursu „Różnorodność biosfery” jest zapoznanie słuchaczy ze zjawiskiem przestrzennego zróżnicowania biosfery Ziemi, ze szczególnym uwzględnieniem mechanizmów ekologicznych i ewolucyjnych, kształtujących lokalne zespoły organizmów, a także znaczenie dobrego rozumienia tych zjawisk dla cywilizacji. W ramach kursu poruszone zostaną teoretyczne problemy współczesnej biogeografii ekologicznej i ewolucyjnej w świetle najnowszych postępów nauk biologicznych. Pogłębieniem kursu jest wybór opisowych i szczegółowych kursów biogeograficznych oferowanych na naszym wydziale, np. : Flora i Fauna Polski (WBNZ-930), Szata Roślinna Ziemi (WBNZ-238), Fitogeografia (WBNZ-929), Zoogeografia (WBNZ-255), Island Biogeography (WBNZ-887), Tropical Ecology (WBNZ-849).

W ramach kursu omawiane będą następujące zagadnienia:
  1. Zasady wyjaśniania wzorców zróżnicowania przestrzennego życia na Ziemi (czynniki fizyczne i historyczne, mechanizmy ekologiczne i ewolucyjne) w rygorach metodologii nauk przyrodniczych.
  2. Historia badań na przestrzennym zróżnicowaniem życia na Ziemi.
  3. Czynniki fizyczne determinujące warunki energetyczne i biogeochemiczne życia na Ziemi.
  4. Zmienność czasowa i przestrzenna czynników biotycznych warunkujących życie w różnych rejonach Ziemi.
  5. Zróżnicowanie strategii adaptacyjnych organizmów do życia w różnych środowiskach lądowych i morskich.
  6. Przestrzenne zróżnicowanie wzorców funkcjonowania ekosystemów lądowych i morskich; przegląd współczesnych biomów i mniejszych jednostek funkcjonalnych.
  7. Współczesne wzorce różnorodności biotycznej biosfery; gradient geograficzny różnorodności gatunkowej i próby wyjaśnienia tego fenomenu.
  8. Czynniki warunkujące rozmieszczenie gatunków; pojęcie zasięgu geograficznego.
  9. Źródło różnorodności gatunkowej: specjacja. Metody kladystyki i metody molekularne.
  10. Dynamika zasięgów (w różnej skali przestrzennej i czasowej); pojęcie niszy dyspersja i wikariancja. Inwazje. Dynamika zasięgów na poziomie populacyjnym (genetyka biogeografii).
  11. Wyspy jako szczególny obiekt i laboratorium badawcze biologii ewolucyjnej. Teoria biogeografii wysp.
  12. Klinalne zmiany adaptacyjne u organizmów – „reguły” biogeograficzne; podejście makroekologiczne w wyjaśnianiu wielkoskalowych wzorców biogeograficznych.
  13. Współczesne rozmieszczenie organizmów na Ziemi; ogniska bioróżnorodności; endemizm; biogeografia opisowa – typologia krain biogeograficznych w świetle nowych poglądów.
  14. Zmiany wzorców różnorodności przestrzennej w historii biosfery. Tektonika płyt; zlodowacenia plejstoceńskie.
  15. Biogeografia człowieka. Historia rozprzestrzeniania się gatunku; człowiek jako czynnik zmieniający wzorce biogeograficzne (rolnictwo i inne „biomy antropogeniczne”, wpływ na dynamikę zasięgów). Zmiany zasięgu populacji ludzkich wskutek zmian środowiskowych, w tym wywołanych przez człowieka.

Powyższa lista zagadnień nie jest harmonogramem wykładów. Część materiału studenci powinni poznać dzięki własnym lekturom. Część zajęć może być przeznaczona na dyskusję w formie konwersatorium. W miarę potrzeby na stronie kursu udostępniane będą materiały pomocnicze, a także kolejne wykłady w formacie pdf.


Lektury uzupełniające
Niestety, w języku polskim nie ma obecnie żadnego podręcznika, który obejmowałby w sposób nowoczesny większość potrzebnego materiału. Z wydawnictw międzynarodowych godne polecenia (i w zasadzie niezastąpione) są następujące podręczniki (nowe wydania!):
[Rozmiar: 82863 bajtów] 1. Lomolino M.V., Riddle B.R., Whittaker R.J., Brown J.H., 2010: Biogeography, 4th edition. Sinauer Assoc. Inc. Publ. Sunderland, Mass. 878 ss. [Rozmiar: 63433 bajtów] 2. Cox B.C., Moore P.D., 2010: Biogeography. An Ecological and Evolutionary Approach. 8th edition. John Wiley & Sons, Inc. 498 ss.
Z książek dostępnych w jęz. polskim polecić można podręczniki o innym profilu, ale zawierające rozdziały obejmujące część zagadnień bieżącego kursu:
[Rozmiar: 39689 bajtów] 1. Futuyma D.J., 2008: Ewolucja. W.U.W., Warszawa. Szczególnie rozdz. 6 („Geografia ewolucji”). [Rozmiar: 80146 bajtów] 2. Kornaś J., Medwecka-Kornaś A., 2002: Geografia roślin, PWN, Warszawa.
[Rozmiar: 81823 bajtów] 3. Kostrowicki A.S., 1999. Geografia biosfery. Biogeografia dynamiczna lądów. PWN, Warszawa. [Rozmiar: 53068 bajtów] 4. Krebs C.J., 2011. Ekologia. Eksperymentsalna analiza rozmieszczenia i liczebności. PWN, Warszawa. (nowe wydanie!) rozdz. 4 - 7, 23.
[Rozmiar: 54038 bajtów] 5. Weiner J. Życie i ewolucja biosfery. PWN, Warszawa; Szczególnie rozdz. 2, 8, 11.

W miarę potrzeby będą udostępniane materiały pomocnicze (fragmenty wybranych publikacji) w formacie pdf. Ze względu na prawa autorskie dostęp do publikowanych materiałów jest ograniczony tylko do uczestników kursu, którzy mogą z nich korzystać do własnej nauki. Potrzebne hasło i nazwa użytkownika będą podane na wykładzie.
*****
  • Materiały pomocnicze można pobrać tutaj
Zasady prowadzenia i zaliczenia kursu:
  • Ponieważ odpowiednie podręczniki nie są łatwo dostępne, wskazane jest uczęszczanie na wykłady;
  • W wykładach trzeba uczestniczyć aktywnie;
  • W ciągu semestru wykładowca jest dostępny dla konsultacji i dyskusji również poza godzinami wykładów;
  • Zaliczenie na ocenę na podstawie pisemnego egzaminu w sesji (termin do ustalenia) i aktywności na zajęciach;
  • Wymagana jest elementarna znajomość rozmieszczenia organizmów na Ziemi (gdzie żyją pingwiny, a gdzie strusie? gdzie rosną baobaby, a gdzie sekwoje? itd.), co stanowi wiedzę potoczną każdego wykształconego człowieka, a zwłaszcza przyrodnika. Kto tej wiedzy nie ma, powinien uzupełnić. Takie informacje tylko okazjonalnie będą podawane w czasie kursu, ale łatwo poszerzyć swoje wiadomości, korzystając z obfitej literatury popularnonaukowej, filmów przyrodniczych, internetu. Braki w tej wiedzy będą miały wpływ na ocenę.


ZADANIE DOMOWE:

SPIS ROŚLIN DONICZKOWYCH - TERMIN DO 7. STYCZNIA 2018

zobacz szczegóły tutaj

Ogród Zoologiczny:

ZOO trzeba zwiedzić możliwie wcześnie; termin oddania raportu - 15. grudnia 2017

formularz raportu tutaj


Materiały do kolejnych wykładów (.pdf do pobrania) ...